Mambo Matatu Unayopaswa Kujua Kuhusu Amosi

Tunajua kidogo sana kuhusu baadhi ya manabii, lakini kitabu cha Amosi, kama nabii mwenzake Isaya, ni tofauti. Amosi anatueleza mwanzoni kabisa mwa kitabu chake kwamba alitoka Tekoa, na kwamba huduma yake ilikuwa imeelekezwa kwa Ufalme wa Kaskazini wa Israeli. Anaiweka tarehe kuwa ilitolewa miaka miwili kabla ya tetemeko la ardhi, wakati Uzia alipokuwa mfalme wa Yuda, na Yeroboamu akiwa mfalme wa Israeli (Amosi 1:1). Hii inamaanisha kitabu chake kinapaswa kuwa cha karibu mwaka wa 760 KK, ingawa hatuna njia ya kuamua tarehe ya tetemeko la ardhi kwa usahihi. Kuna mambo matatu maalum ambayo tunapaswa kujifunza kutoka kwenye kitabu hiki.

1. Nabii alipaswa kuitwa na Mungu.

Amosi hakuwa ametoka Israeli, bali alitoka katika taifa la kusini la Yuda. “Rudi nyumbani kwa nchi yako mwenyewe,” ulikuwa ujumbe wa Amazia, kuhani wa Betheli, “pata chakula chako huko, na ufanye kazi kama nabii” (Amosi 7:10–13). Amosi alikuwa mkulima hadi Mungu alipomwelekeza kwenda katika Ufalme wa Kaskazini mwa Israeli na ujumbe wake.

Kuwa nabii hakukutegemea familia mtu alikotoka au kuwa sehemu ya kikundi cha wataalamu wa dini. Badala yake, ilitegemea wito wa enzi kuu wa Mungu wa kutumika kama msemaji Wake. Manabii waliinuliwa na Mungu kulingana na mahitaji ya nyakati, na walipewa maneno ya kuzungumza na hadhira zao. Kabla ya Mungu kutenda, wajumbe waliochaguliwa kwa uungu waliaminiwa na neno Lake. Siri ya Bwana ilifichuliwa kupitia kwa watumishi Wake, manabii.

2. Jukumu la manabii lilihusishwa na agano ambalo Mungu alifanya na Israeli.

Jukumu la nabii lilikuwa ni kuwa mpatanishi kati ya Mungu na watu wake wa agano kwa kutangaza neno la Mungu na kuhimiza utiifu kwa mahitaji yake. Walikuwa walinzi wa ufalme, wakitafuta kuwawajibisha wafalme na viongozi wengine kwa Mungu kwa matendo yao. Wanaweza kuchukuliwa kama wapatanishi wa utekelezaji wa agano, waliojitolea kudumisha uhusiano maalum ambao Mungu alikuwa ameanzisha na watu Wake.

Agano lilikuwa limewaweka watoto wa Israeli katika uhusiano wa upendeleo wa kipekee. Ujumbe wa awali katika kitabu cha Amosi unalenga mataifa mbalimbali yanayozunguka Israeli (Syria, Gaza, Tiro, Edomu, Amoni, Moabu, na Yuda, angalia Amosi 1:1–2:16). Kisha, nabii anapohutubia Israeli hatimaye, anatoa ujumbe wa Bwana kwa taifa lenye dhambi: “Ni ninyi tu niliowajua, katika jamaa zote zilizo duniani” (Amosi 3:2). Maandishi ya Kiebrania yanatoa kauli yenye msisitizo kuhusu uhusiano wa kipekee kati ya Mungu na watu Wake: “Ni ninyi tu . . .” Israeli ilichaguliwa, si kwa sababu ya ukubwa au uwezo wa juu, bali kwa sababu tu Mungu alimpenda (Kumb. 7:7).

Lakini uhusiano wa kipekee ulileta majukumu ya kipekee. Walilazimika kutambua kwamba kuchaguliwa kwa hadhi ya upendeleo kulileta pia kuchaguliwa kwa jukumu. Hakutakuwa kamwe na baraka za moja kwa moja kwa Israeli. Badala yake, watu walikuwa katika hatari ya hukumu ya kiungu, wasiweze kuepuka adhabu kwa maovu yao (Amosi 3:2). Kanuni ya kibiblia ni kwamba hukumu huanza katika familia ya Mungu (1 Petro 4:17). Amosi anatufundisha kwamba upendeleo wa agano hauwezi kutenganishwa na madai ya utiifu wa amri za Mungu.

3. Mtazamo wa kieskatolojia wa Amosi una vipengele kadhaa.

Karibu kila mara manabii walikuwa na ujumbe ambao ulikuwa na athari kwa siku zijazo. Watu waliifikiria siku ya kuja ya Bwana kama siku ya mwangaza na nuru, bila kutambua kwamba itakuwa “giza, na si nuru, na huzuni isiyo na mwangaza ndani yake” (Amosi 5:20). Walilazimika kujifunza kwamba karamu za furaha na utoaji wa sadaka hazingemridhisha Mungu aliyekasirika. Dhambi zao, zikiwemo ibada za sanamu, hatimaye zingesababisha wao kupelekwa uhamishoni mbali zaidi ya Dameski (Amosi 5:26–27). Kuondoka kwa Israeli kutoka kwenye eneo la ahadi kulikuwa ni kitendo kingine cha enzi kuu cha Mungu (“na nitakutuma . . . ”).

Lakini kulikuwa na vipengele viwili vingine vya eskatolojia ambavyo vinaonyesha picha chanya zaidi. Cha kwanza kati ya vipengele hivyo ni kifungu kinachohusu hema la Daudi lilivyoanguka (Amosi 9:11–12). Familia ya Daudi ilichukua nafasi muhimu katika historia ya Israeli na Yuda. Inaonyeshwa kuwa katika hali ya uchakavu ambayo hatimaye itabadilishwa kwa urejesho na kusababisha kuingizwa kwa watu wa mataifa. Njia ambayo Yakobo alikitumia kifungu hiki katika baraza huko Yerusalemu inaunga mkono fasiri hii (Matendo 15:16–17). Kujumuishwa kwa watu wa mataifa katika kanisa la Agano Jipya lilikuwa utimilifu wa kusudi la Mungu lililowekwa kupitia huduma ya Amosi.

Kipengele cha mwisho cha tumaini ni kwamba Mungu atawapanda watu wake katika Edeni mpya. Ni jambo la muhimu kwamba licha ya dhambi ya Israeli, Mungu hakuwa amewatupa mbali. Atawarejeshea watu wake mafanikio yao, jambo ambalo huenda ni tukio la kieskatolojia wakati ambapo watu wa Mungu waliotawanyika watakusanywa katika ufalme wake wa milele. Maneno ya mwisho katika unabii huo ni kama uthibitisho wa uhusiano wa agano, kwa kuwa Bwana wa agano (angalia matumizi ya jina la agano kwa Mungu hapa, yhwh) anabaki kuwa Mungu wao, na Atatimiza mapenzi Yake kwao (Amosi 9:11–15).

Makala haya yalichapishwa kwanza katika Blogu ya Huduma za Ligonier.