Mambo Matatu Unayopaswa Kujua Kuhusu Yona

Safari ya Yona ni mojawapo ya hadithi zinazofahamika zaidi katika Maandiko. Muulize mtoto yeyote kanisani inahusu nini na utapata jibu lenye mantiki. Hii ni nadra zaidi ikiwa utauliza kumhusu nabii mdogo mwingine yeyote, kama vile Habakuki. Lakini ingawa kitabu hicho kinakumbukwa, si lazima kiwe kinaeleweka vizuri. Nabii mkaidi na samaki mkubwa si sehemu kuu ya hadithi. Badala yake, kitabu hiki—ambacho kinaishia na alama ya kuuliza—kinahitaji fikira za makini kuhusu maana ya maisha yetu kwa kuzingatia utukufu na neema ya Mungu.

1. Yona anaweza kutusaidia kumfuata Mungu kwa utiifu.

Yona anatoa warsha juu ya jinsi ya kutomjibu Mungu ambaye lazima atiiwe. Kitabu kinamfunua Bwana kama mtawala mkuu. Yeye hapendekezi; Yeye anaamuru. Hata mabaharia wasioamini wanakiri uweza wa Mungu, wakisema, “Wewe, Ee Bwana, umefanya kama ilivyokupendeza” (Yona 1:14). Mungu anatenda kwa uamuzi thabiti. Alitupa “upepo mkubwa” (Yona 1:4). Alimteua “samaki mkubwa” (Yona 1:17). Simulizi hii iko chini ya udhibiti wa Mungu.

Amri za Mungu ni wazi. Maagizo yake rahisi yanaonekana kana kwamba anazungumza na mtoto: “Inuka,” “Nenda,” na “Piga kelele.” Yona hakukosa kutii si kwa sababu alikosa taarifa, alihisi kuharakakishwa, au alishinikizwa na ushawishi wa nje. Hakuwa tu anataka kutii, na ukaidi wake ulisababisha maafa. Kwa uasi wetu pia tunakataa baraka za Mungu kwa hiari na kuualika mkono wake mzito.

Lakini wakati utiifu ni ushahidi mmoja wa dini ya kweli, unyenyekevu hutoka katika moyo uliojaa upendo kwa Mungu. Yona alijigamba kuhusu sifa zake za kidini na aliongea theolojia nzuri, lakini alikithirisha hofu yake ya Mungu (Yona 1:9). Moyoni mwake na kwa matendo yake, alikuwa akikimbia “kutoka mbele za Bwana” (Yona 1:3, 10). Yona alikuwa mgonjwa kiroho. Kutoka kwa sala yake iliyosikika ya kiungu lakini ya kujisifu akiwa ndani ya samaki mkubwa hadi hasira yake kali karibu na mwisho wa kitabu, Yona alihitaji mabadiliko ya moyo sawa na yale yaliyotambulisha ufufuo wa Ninawi.

Utiifu wa upepo, mawimbi, mimea, wanyama, na hata watu wasioamini unaonyesha tofauti kubwa wa ukaidi wa kimakusudi wa nabii. Awe onyo kwetu.

2. Yona ni mwongozo wa misheni.

Hili linaweza kuwa dhahiri au la kushangaza. Ni wazi, Yona inahusu misheni ya Mungu. Ilikuwa kwa sababu ya huruma Yake kwa waliopotea kwamba Mungu alimtuma Yona kuwaonya Waninawi kuhusu ghadhabu Yake inayokuja (Yona 4:2, 11). Lakini Mungu alionekana kumchagua mmishenari asiye sahihi! Hakuna kitu chochote kamwe kumhusu Yona kinachoonekana kuwa mfano katika simulizi hii—lakini inaonekana huo ndio ujumbe. Kukataa kwa Yona kuutekeleza utume kulipaswa kuwaaibisha wasomaji wa kitabu chake ili watambue kwamba “nuru kwa mataifa” ilikuwa haionekani kamwe (Isa. 49:6). Wale kati yetu ambao tumeonyeshwa huruma tunapaswa kuwa na hamu ya kuupa ulimwengu ujumbe huu wa Mungu mwenye huruma.

Muhimu zaidi, kushindwa kwa Yona kunathibitisha kwamba yeye si shujaa wa umishenari; Mungu ndiye. Uinjilisti wa Yona kwa kusitasita uliandaa Israeli kutarajia nabii mkuu zaidi ambaye angejitolea kutafuta na kuokoa waliopotea (Luka 19:10). Kristo pekee ndiye anaweza kutimiza ahadi ya Mungu ya kuendeleza kubariki “familia zote za dunia” (Mwa. 12:3). Ufufuo wa Ninawi ulitarajia Pentekote na kulegezwa kwa mshiko wa Shetani juu ya mataifa. Kwa sababu ya zawadi isiyoelezeka ya Mungu ya Kristo, siku moja “makumi ya maelfu na maelfu ya maelfu” ya watu waliokombolewa wataimba juu ya thamani isiyo na kifani ya Mwanakondoo aliyechinjwa (Ufu. 5:11–12). Kweli “wokovu ni wa Bwana” (Yona 2:9).

Yona anafunua moyo wa upendo wa Mungu kwa watu waliopotea. Nabii hafanyi hivi kwa wema wake mwenyewe bali kama aina ya Kristo. Zingatia Yona si kwa sababu ni mfano wa utauwa, bali kwa sababu sisi, kama yeye, tunamhitaji Kristo ambaye anamuonyesha.

3. Yona ni kumhusu Yesu.

Wakati wakosoaji wa Yesu walipomdai ishara ili kuthibitisha utambulisho wake aliodai, aliwaelekeza kizazi chake kwa Yona (Mathayo 12:39). Yesu alifasiri sehemu muhimu ya simulizi ya Yona kama picha ya kifo na ufufuo wake mwenyewe. Yona alikufa tu kama mfano, kwani mabaharia waliamini walikuwa wanamuua kwa kumtupa baharini (Yona 1:14). Hakupaswa kuokoka kutokana na “dhoruba kuu” iliyokuwa “ikitishia kuvunja” meli au kukaa kwake kwa siku tatu ndani ya tumbo la samaki (Yona 1:4). Samaki alikuwa kaburi la maji la Yona; kutapikwa kwake kwenye ufuo wa bahari kulianza maisha yake mapya. Yona wa zamani—yule aliyewachukia watu wa mataifa na kutamani starehe za ubinafsi—anawakilisha “nafsi ya zamani” (Efe. 4:22). Yona mpya—ambaye bado si mkamilifu kabisa—kwa njia isiyo ya kawaida anawakilisha “nafsi mpya” (Efe. 4:23–24). Yesu pia angekufa na kufufuka. Kuungwa naye ndiyo njia pekee ya kuwa viumbe vipya na kuingia katika thawabu ya Mungu (Rum. 6:8).

Kifo cha mfano cha Yona na ufufuo wake pia vilithibitisha ujumbe wake wa toba kwa watu wa Ninawi. Hatuna udhuru hata kidogo ikiwa tutashindwa kuitikia injili ya Yesu: “Watu wa Ninawi watasimama siku ya hukumu pamoja na kizazi hiki na kukihukumu, kwa kuwa walitubu kwa mahubiri ya Yona, na tazama, hapa pana kitu kikubwa kuliko Yona” (Luka 11:32).

Yona ni kumhusu Yesu (Luka 24:44–47). Katika Kristo pekee tunapata utiifu unaohitajika kusimama mbele za Mungu na msaada wa kuanza kutembea kwetu kwa kumcha Mungu. Ndani Yake, tunapata huruma ya Mungu ambayo pekee inaweza kutuchochea kuwahurumia wengine.

Makala hii ni sehemu ya mkusanyiko wa Kila Kitabu cha Biblia: Mambo matatu ya Kujua.

Makala haya yalichapishwa kwanza katika Blogu ya Huduma za Ligonier.