Mambo Matatu Unayopaswa Kujua Kuhusu Methali

1. Methali ni mkusanyiko wa hekima, si mkusanyiko wa uhakika.

Kwa mtazamo wa kwanza, kitabu cha Mithali kinaonekana kutoa jibu rahisi, la haraka, na la kutumia fomyula kwa matatizo yote ya maisha. Kitabu kinaonekana kuahidi ustawi na mafanikio kwa wale wanaotumia mlingano wake katika maisha yao. Kwa maneno mengine, kusoma Mithali juu juu kunaweza kukufanya uhitimishe kwamba ukifanya “X” utapata “Y,” ambapo “X” ni hekima na “Y” ni mafanikio na ustawi wa kibinadamu. Kwa mfano, katika Mithali 3:1–2 tunaambiwa kwamba yeyote anayekumbuka mafundisho ya Mithali na kushika amri zake atapata maisha marefu na mafanikio. Ikichukuliwa peke yake, hiyo inaweza kusikika kama matokeo yaliyohakikishwa, sivyo? Unaweza kuona jinsi inavyovutia kusoma Mithali kwa njia hii rahisi, lakini kusoma Mithali kwa njia hii ni makosa na kunaweza kuwa na madhara.

Methali hazitupi fomyula zinazofanya kazi kila wakati katika kila hali, bali ni kanuni za busara ambazo zinastahili kutafakariwa na kutekelezwa kwa busara. Tunaposoma Mithali, lazima tufanye hivyo kwa kuzingatia kanuni ya jumla ya kibiblia kwamba thawabu haifuati utiifu mara moja kila wakati. Wakati mwingine thawabu zetu za utiifu huahirishwa hadi wakati mwingine, hata hadi enzi ijayo. Kumbuka kwamba Yesu, ambaye alikuwa mfano wa hekima na aliishi kwa utiifu kamili wa amri zote, aliteseka sana kwa muda. Ni baada tu ya kuteseka kwa utiifu ndipo alipotukuzwa (Wafilipi 2:5–11). Tunapaswa kufuata hekima ya Mithali si kwa sababu itazalisha matokeo yaliyohakikishwa, bali kwa sababu ni zawadi kutoka kwa Mungu ya kuongoza maisha yetu katika ulimwengu huu. 

2. Mithali inatukumbusha kwamba Mungu anajali kuhusu nyanja zote za maisha yetu.

Moja ya sifa za kitabu cha Mithali ni upeo wake mpana. Methali hushughulikia mambo mengi ya maisha ya binadamu kwa njia ya vitendo sana. Ikiwa utapanga maudhui ya kitabu cha Mithali, utaona kwamba kinashughulikia masuala mbalimbali ikiwa ni pamoja na utajiri (Mith. 3:9, 13–14; 11:4; 13:7, 11, 22; 14:31; 21:5; 28:6, 20; 30:8–9), maneno (Mith. 10:19; 12:19; 15:23, 28; 17:27–28; 25:11; 26:20), kazi (Mith. 6:6–11; 12:11; 19:15; 20:4, 13; 26:13–16), urafiki (17:17; 18:24; 27:6, 9), ndoa (Mith. 12:4; 18:22; 19:14; 27:15; 31:30), malezi ya watoto (Mith. 13:24; 17:6; 19:18; 22:6; 23:13–14; 29:17), na jinsia ya binadamu (Mith. 5:3; 8–9, 15–19; 6:27–29). Hii inatukumbusha kwamba Mungu anajali kuhusu kila kipengele cha maisha yetu na anataka tutumie Neno Lake na hekima Yake katika kila eneo.

Wakati mwingine Wakristo hugawanya maisha yao kwa kushusha imani yao ihusike tu kwenye ibada ya Jumapili asubuhi au kwenye mambo yanayoitwa “ya kiroho” kama vile ibada za kibinafsi, maombi, na uinjilisti. Ingawa uaminifu katika nidhamu za kiroho ni muhimu kwa Mungu na kwa ustawi wetu, kwa hivyo pia, ni muhimu jinsi tunavyosimamia mali yetu, tunavyotumia maneno yetu, tunavyofanya kazi zetu, na tunavyochagua marafiki na wenza wetu. Kwa kutupatia hekima ya Mungu katika nyanja zote za maisha, Mithali inatupa changamoto na kusahihisha majaribu yetu ya kugawanya imani yetu.

Zaidi ya hayo, kujali kwa Mungu kama baba kwa vipengele vyote vya maisha yetu pia kunasaidia kujaza nyanja hizi za tajiriba ya kibinadamu na maana, na umuhimu mkubwa. Methali hutusaidia kukumbatia mtazamo wa maisha na dunia unaotuhimiza kufanya yote tunayofanya kwa utukufu wa Mungu (1 Kor. 10:31). Methali inatukumbusha kwamba kila tunachofanya ni muhimu kwa Mungu na kwamba Mungu anatutakia mema. Hatimaye, upana wa kina wa hekima ya Mithali ni zawadi kutoka kwa Mungu ili kutusaidia kustawi na kufanikiwa.

3. Kwa kusisitiza hekima, Mithali inatuonyesha Yesu.

Ingawa Mithali mara nyingi hupuuzwa kama chanzo cha typolojia au utabiri kuhusu kazi ya Yesu Kristo, huwa inazungumzia Yesu kwa njia zenye nguvu. Kwanza, Injili zinaonyesha kwamba Yesu alikuwa na hekima kubwa. Hata alipokuwa mtoto, alipokuwa akiwafundisha wanaume wazee katika hekalu, Yesu alionyesha kwamba alikuwa na hekima, na tunaambiwa kwamba alikua katika hekima (Luka 2:47–52). Zaidi ya hayo, Yesu alipoanza huduma yake hadharani, mbinu yake aliyopendelea ya kufundisha wengine ilikuwa kwa kutumia mafumbo, aina ya mafundisho ya hekima. Injili zinamwonyesha Yesu kama mwalimu wa hekima, sawa na mwenye hekima wa Mithali.

Uhusiano wa pili kati ya Yesu na Mithali ni kwamba Mithali inatufundisha thamani isiyo na kifani ya hekima. Methali inatuhimiza kuona hekima kuwa na thamani zaidi kuliko fedha na dhahabu (Mith. 3:14–35). Methali zinawaonya wasomaji wake kutafuta na kupata hekima kwa sababu ya thamani yake isiyo na kifani. Agano Jipya linatuambia kwamba Yesu ni “hekima ya Mungu” (1 Kor. 1:30) na kwamba ndani Yake zimefichwa hazina zote za “hekima na maarifa” (Kol. 2:3). Hivyo, onyo la kitabu cha Mithali la kutafuta hekima zaidi ya yote ni mwito wa kumtafuta Yeye ambaye ndiye hekima. Yesu hakuwa tu na hekima na kufundisha hekima; Yeye ni hekima. Kushindwa kumtafuta Yeye ni upumbavu mkubwa zaidi wa kibinadamu.

Makala haya yalichapishwa kwanza katika Blogu ya Huduma za Ligonier.